Suy dinh dưỡng là một vấn đề nghiêm trọng mà đang ảnh hưởng đến hàng triệu trẻ em trên toàn thế giới. Ở các nước đang phát triển, có khoảng 500 triệu trẻ em bị thiếu dinh dưỡng, gây ra 10 triệu ca tử vong hàng năm . Trong tổng số này, suy dinh dưỡng đóng góp 55% tỷ lệ tử vong của trẻ em trên toàn cầu.
Việt Nam không phải là ngoại lệ. Theo một cuộc điều tra về tình hình suy dinh dưỡng ở trẻ em của Bộ môn Nhi – Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh vào năm 1998, tỉ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ em ở các tỉnh phía Nam đã được phân loại như sau: 24% ở trẻ dưới 6 tháng tuổi, 47% ở trẻ dưới 5 tuổi và 70% ở trẻ dưới 15 tuổi.
Suy dinh dưỡng ở trẻ em thường gây chậm tăng trưởng và giới hạn khả năng vận động của trẻ. Đặc biệt, tình trạng suy dinh dưỡng nặng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển não bộ, trí tuệ, khả năng giao tiếp và tăng nguy cơ mắc bệnh cho trẻ. Các chỉ số cân nặng theo tuổi, chiều cao theo tuổi và cân nặng theo chiều cao thường được sử dụng để đánh giá tình trạng suy dinh dưỡng.
Nguyên nhân suy dinh dưỡng thường xuất phát từ các yếu tố bên ngoài như điều kiện sống, tình hình kinh tế, thói quen ăn uống và sinh hoạt. Suy dinh dưỡng thường là kết quả của các vấn đề sau:
Bữa ăn thiếu chất lượng và lượng
Một trong những nguyên nhân chính gây suy dinh dưỡng ở các nước đang phát triển là bữa ăn thiếu dinh dưỡng. Số lượng và chất lượng của các chất dinh dưỡng trong thực phẩm không đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng của trẻ.
Khả năng hấp thu kém
Các vấn đề về hệ tiêu hóa như rối loạn đường tiêu hóa hoặc sau khi trải qua các bệnh nặng có thể làm cho trẻ cảm thấy mất ngon miệng và không muốn ăn, dẫn đến việc không hấp thu đủ chất dinh dưỡng. Ngoài ra, các bệnh nhiễm trùng đường tiêu hóa hoặc sử dụng quá nhiều kháng sinh cũng làm giảm khả năng hấp thu của cơ thể.
Vấn đề tâm lý
Rất nhiều rối loạn tâm thần có thể ảnh hưởng đến thói quen ăn uống của trẻ, ví dụ như trầm cảm, chứng chán ăn tâm thần, chứng ăn ói và các rối loạn ăn uống khác. Khi gia đình ép buộc trẻ ăn quá nhiều, trẻ có thể phát triển một tâm lý sợ hãi về thức ăn, dần dần dẫn đến tình trạng chán ăn và suy dinh dưỡng.
Sữa mẹ và việc bú sữa
Trẻ sơ sinh không được bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời, không được cung cấp đủ sữa mẹ và dặm quá sớm. Nghiên cứu đã chứng minh rằng việc không cho trẻ được bú sữa mẹ trong 6 tháng đầu đời có thể dẫn đến suy dinh dưỡng ở trẻ. Quan niệm rằng sữa công thức tốt hơn sữa mẹ là không chính xác. Mẹ suy dinh dưỡng hoặc không biết cách cho con bú cũng là nguyên nhân gây suy dinh dưỡng ở trẻ sơ sinh.
Có nhiều dấu hiệu suy dinh dưỡng ở trẻ em, phụ thuộc vào mức độ và thể suy dinh dưỡng. Thông thường, suy dinh dưỡng ở trẻ em được chia thành 3 loại: suy dinh dưỡng thể nhẹ cân, suy dinh dưỡng thể thấp còi và suy dinh dưỡng thể gầy còm.
- Suy dinh dưỡng thể nhẹ cân: khi cân nặng của trẻ thấp hơn mức tiêu chuẩn của trẻ cùng độ tuổi và giới tính.
- Suy dinh dưỡng thể thấp còi: khi chiều cao của trẻ thấp hơn mức tiêu chuẩn của trẻ cùng độ tuổi và giới tính. Đây là tình trạng suy dinh dưỡng mãn tính, là kết quả của suy dinh dưỡng kéo dài từ thời kỳ sơ sinh.
- Suy dinh dưỡng thể gầy còm: khi cân nặng theo chiều cao của trẻ thấp hơn mức tiêu chuẩn của trẻ cùng giới tính. Lúc này, cơ và mỡ bị teo đi nhiều. Đây là tình trạng suy dinh dưỡng cấp tính, xảy ra trong thời gian ngắn.
Để khắc phục tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ, có một số biện pháp mà mẹ nên áp dụng:
- Chăm sóc bản thân từ khi mang bầu bằng cách ăn đủ các chất dinh dưỡng và theo dõi cân nặng hàng tháng để kiểm tra sự phát triển của thai nhi.
- Cho con bú sữa mẹ hoàn toàn trong 4 tháng đầu đời và tiếp tục cho bú từ 18-24 tháng tuổi.
- Khi trẻ trên 1 tuổi, nên đa dạng hóa thực phẩm và đảm bảo đủ 4 nhóm dinh dưỡng.
- Cho con ăn dặm đúng thời điểm và tạo thói quen ăn uống đúng giờ. Trong lúc ăn, tập trung vào bữa ăn và tránh các thiết bị điện tử để bé không bị xao lạc trong quá trình ăn.
- Trong trường hợp gặp các bệnh viêm nhiễm đường hô hấp hoặc tiêu hóa, không tự ý sử dụng kháng sinh mà nên tham khảo ý kiến của bác sĩ.
- Nếu gặp vấn đề về sự mất cân bằng vi sinh đường ruột, mẹ có thể bổ sung men tiêu hóa cho con để ổn định hệ tiêu hóa.
- Để ngăn chặn tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ nhỏ, mẹ có thể sử dụng các thực phẩm bảo vệ sức khỏe giúp giải quyết các vấn đề về rối loạn tiêu hóa, biếng ăn và kém hấp thu. Các thực phẩm này bổ sung men tiêu hóa có khả năng sống sót ở môi trường acid đường tiêu hóa và chứa các thành phần tự nhiên giúp hệ tiêu hóa của trẻ hoạt động tốt hơn.
Suy dinh dưỡng ở trẻ em là một vấn đề rất nghiêm trọng, nhưng nếu được chăm sóc và xử lý kịp thời, tình trạng này có thể được khắc phục và trẻ sẽ có cơ hội phát triển tốt hơn trong tương lai.
